Նոյեմբերի 28-դեկտեմբերի 3-ը, առաջադրանք, 7-րդ դաս.

 

Սիրելի սովորողներ, խնդրում եմ ներբեռնել Համաշխարհային պատմության դասագիրքը:

Հի Հռոմ, էջ63-66-պատմել/

ԵԶՐՈՒՅԹՆԵՐ
Ծերակույտ — Տոհմերի ավագներից կազմված խորհուրդ։
Պատրիկ — Տոհմային ավագանու ներկայացուցիչ։
Պլեբեյ — Վաղ Հռոմում քաղաքացիական իրավունքներից զուրկ բնակչությունը։
Մագիստրատուրա — Գործադիր իշխանության մարմինների ամբողջությունը։
Լատիններ, սաբիններ, Էտրուսկներ — Հին Իտալիայի ցեղեր։
Կոնսուլ — Պետական բարձրագույն գործադիր պաշտոնյա։
Ժողովրդական տրիբուն — Պլեբեյների կողմից ընտրվող անձ, որը կարող էր
արգելափակել ցանկացած օրենքի նախագիծ։
Դիկտատոր — Սենատի կողմից արտակարգ իրավիճակներում ժամանակավորապես նշանակվող և անսահմանափակ իշխանությամբ օժտված անձ։
Իմպերատոր — Պատերազմում հաղթած զորավարին ժամանակավորապես
տրվող պատվատիտղոս։
Դոմինատ — Դիոկղետիանոս կայսեր ստեղծած միանձնյա կառավարման համակարգը։
Պրովինցիա — Նահանգ։
Գլադիատորներ — Հանդիսականների առջև նրանց զվարճանքի համար միմյանց դեմ մարտնչող ստրուկներ։ Բառացի նշանակում է «սուսերակիր»։
Հաղթակամար — Նշանավոր իրադարձության պատվին կառուցված կամարակապ դարպաս։
ԲԱՌԱՊԱՇԱՐ
Պրինցիպատ — Հռոմի պատմության Վաղ կայսրության շրջանի անվանումը։
Ապենինյան թերակղզի — Թերակղզի Եվրոպայի հարավում։
Հռոմուլոս — Ըստ ավանդության՝ Հռոմի առաջին արքան։
Կարթագեն — Հնագույն քաղաք Հյուսիսային Աֆրիկայում։
Հաննիբալ — Կարթագենի նշանավոր զորավար։
Հուլիոս Կեսար — Հռոմի ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչներից
(Ք. ա. 100–44 թթ.)։
Օկտավիանոս — Հուլիոս Կեսարի քրոջ թոռը, գահակալել է Ք. ա. 27 – Ք. հ. 14 թթ.։
Դիոկղետիանոս — գահակալել է 284–305 թթ.։
Կոստանդիանոս Մեծ — գահակալել է 306–337 թթ.։
Կոլիզեում — Հռոմի ամենամեծ ամֆիթատրոնը։

Գրավոր պատասխանել

Նկարագրի՛ր Ապենինյան թերակղզու աշխարհագրական դիրքը և բնակլիմայական պայմանները։
Ապենինյան թերակղզին գտնվում է հարավային Եվրոպայում, Միջերկրական ծովի կենտրոնում։ Կլիման միջերկրածովյան է՝ տաք ու չոր ամառներով և մեղմ, անձրևոտ ձմեռներով։

Որտե՞ղ և ե՞րբ է հիմնվել Հռոմ քաղաքը և ո՞ր ցեղի կողմից։ Ըստ ավանդության՝ ո՞վ և ե՞րբ է հիմնադրել այն։
Հռոմը հիմնվել է Տիբեր գետի ափին՝ Ք.ա. մոտ 753 թ., լատինների կողմից։ Ըստ ավանդության՝ քաղաքը հիմնադրել են Ռոմուլոսը և Ռեմոսը՝ Ք.ա. 753 թ.։

Ի՞նչ ցեղեր էին ապրում Ապենինյան թերակղզում։
Լատիններ, սաբիններ, էտրուսկներ և այլ իտալական ցեղեր։

Ներկայացրո՛ւ ժողովրդական ժողովի դերը հռոմեացիների կյանքում։
Ժողովրդական ժողովը ընդունում էր օրենքներ, ընտրում պաշտոնյաների և մասնակցում պետության կարևոր որոշումների ընդունմանը։

Ի՞նչ էր սենատը։
Սենատը Հռոմի ամենահզոր խորհուրդն էր, որը ղեկավարում էր արտաքին քաղաքականությունը, վերահսկում ֆինանսները և խորհրդատու էր մագիստրատներին։

Ովքե՞ր էին պատրիկները և պլեբեյները։
Պատրիկները Հռոմի հին, ազնվազարմ և հարուստ տոհմերի ներկայացուցիչներն էին։ Պլեբեյները մնացած բնակիչներն էին՝ արհեստավորներ, գյուղացիներ, վաճառականներ։

Ո՞ր իրավունքներից չէին օգտվում պլեբեյները։
Նրանք սկզբում չէին կարող զբաղեցնել բարձր պաշտոններ, չունեին հավասար քաղաքական իրավունքներ և չէին ընդգրկվում սենատում։

Ի՞նչ էր մագիստրատուրան։ Ո՞վ էր դիկտատորը։
Մագիստրատուրան Հռոմի ընտրովի պետական պաշտոնների համակարգն էր։ Դիկտատորը արտակարգ լիազորություններով ղեկավար էր, որին ընտրում էին ռազմական կամ պետական վտանգի ժամանակ՝ 6 ամսով։

Քո կարծիքով ո՞րն էր Հռոմի և Կարթագենի բախման գլխավոր պատճառը։
Միջերկրական ծովում գերիշխանություն հաստատելու և առևտրական ուղիները վերահսկելու պայքարը, հատկապես Սիցիլիայի համար մրցակցությունը։

Ո՞վ էր կարթագենցիների նշանավոր առաջնորդը։
Հաննիբալը՝ փայլուն զորավարը, որը փղերով անցավ Ալպերը։

Ի՞նչ երկրներ է նվաճել Հռոմը Ք.ա. III–I դարերում։ Այսօր ի՞նչ պետություններ կան այդ տարածքներում։
Հռոմը նվաճել է Իտալիան, Իսպանիան, Հյուսիսային Աֆրիկան (Կարթագեն), Հունաստանը, Մակեդոնիան, Փոքր Ասիայի մի մասը։ Այդ տարածքներում այսօր են՝ Իտալիա, Իսպանիա, Թունիս, Ալժիրի մի մասը, Հունաստան, Հյուսիսային Մակեդոնիա, Թուրքիա։

Առաջադրանք 2

Հռոմեական կայսրության առաջացումն ու հզորացումը/էջ 66-72-ը պատմել/

Գրավոր պատասխանել

Ովքե՞ր էին փորձում Հռոմում հաստատել սեփական գերիշխանությունը։
— Հզոր զինվորականները և քաղաքական գործիչները՝ Պոմպեոսը, Կրասոսը, Կեսարը, իսկ հետո՝ Անտոնիոսը և Օկտավիանոսը։

Ե՞րբ է ստեղծվել առաջին եռապետությունը Հռոմում։ Ովքե՞ր ձևավորեցին այն։
— Ք.ա. 60 թ․։ Այն ձևավորեցին Կեսարը, Պոմպեոսը և Կրասոսը։

Կեսարը ե՞րբ զավթեց իշխանությունը Հռոմում։
— Ք.ա. 49 թ․ նա անցավ Ռուբիկոն գետը և սկսեց քաղաքացիական պատերազմը, իսկ Ք.ա. 46–45 թթ․ դարձավ միանձնյա կառավարիչ։

Քո կարծիքով ինչո՞ւ Կեսարին սպանեցին։
— Որովհետև շատերի կարծիքով նա վտանգում էր հանրապետությունը, միանձնյա իշխանություն էր հաստատում և ցանկանում էր դառնալ թագավոր։

Ե՞րբ է ձևավորվել երկրորդ եռապետությունը։
— Ք.ա. 43 թ․։

Ո՞վ էր Օկտավիանոսը։ Ի՞նչ է նշանակում Օգոստոս։
— Օկտավիանոսը Կեսারের որդեգրած ժառանգն էր։ «Օգոստոս» նշանակում է «վեհ», «սրբացված»՝ նրա պատվանունն էր։

Ի՞նչ փոփոխություններ կատարեց Օգոստոսը կառավարման համակարգում։
— Կենտրոնացրեց իշխանությունը մեկ մարդու ձեռքում, վերահսկեց բանակը, հարկերը, սենատը, ստեղծեց կայսերական պաշտոնյաների համակարգ։

Ինչպե՞ս է կոչվում Օգոստոսի հաստատած կառավարման համակարգը։
— Պրինցիպատ։

Ի՞նչ է նշանակում պրովինցիա։
— Հռոմի կողմից նվաճված ու նրա իշխանության տակ գտնվող տարածք։

Ի՞նչ քաղաքականություն էին վարում հռոմեացիները պրովինցիաներում։
— Վերահսկում էին հարկերը, նշանակում հռոմեական կառավարիչներ, պահպանում կարգ ու կանոնը և օգտագործում տարածքի ռեսուրսները։

Ներկայացրո՛ւ այդ քաղաքականության արդյունքները։
— Պետությունը հարստանում էր, տարածվում էր հռոմեական մշակույթը, բայց նահանգներում երբեմն աճում էր դժգոհությունը ծանր հարկերից։

Ովքե՞ր էին ստրուկները։
— Նվաճված ժողովուրդների անդամները, վաճառված մարդիկ կամ պարտքերի պատճառով կախյալ դարձածները։

Քո կարծիքով ինչո՞ւ հատկապես հույն ստրուկներ էին գնում հարուստ հռոմեացիները։
— Որովհետև հույները կրթված էին, հասկանում էին գիտություններից և կարող էին լինել ուսուցիչներ, դաստիարակներ, գրագրեր։

Ովքե՞ր էին գլադիատորները։
— Տակավիններ կամ ռազմագերիներ, որոնք մարզվում էին ու կռվում խաղահրապարակներում՝ հանդիսատեսի համար։

Ո՞վ էր Դիոկղետիանոսը։ Կառավարման մեջ ի՞նչ նորություն մտցրեց նա։
— Դիոկղետիանոսը Հռոմի կայսր էր (284–305 թթ.)։ Նա ստեղծեց դոմինատ կոչվող համակարգը՝ ուժեղ միաձույլ և բացահայտ միապետություն։

Ի՞նչ տարբերություն կա պրինցիպատի և դոմինատի միջև։
— Պրինցիպատում կայսրը ձևально «առաջին քաղաքացին» էր, իշխանությունը թաքուն էր կենտրոնացած։ Դոմինատում կայսրը բացահայտ միապետ էր՝ անսահմանափակ իշխանությամբ։

Ո՞ւմ օրոք և ե՞րբ փոխվեց կայսրության մայրաքաղաքը։ Ինչպե՞ս է այդ քաղաքը այսօր կոչվում։
— Կոստանդիանոս կայսրի օրոք՝ 330 թ․, մայրաքաղաքը տեղափոխվեց Բյուզանդիոն, որը կոչվեց Կոստանդնուպոլիս։ Այսօր այն կոչվում է Ստամբուլ։

Ինչո՞ւ տրոհվեց Հռոմեական կայսրությունը։ Քանի՞ մասի բաժանվեց այն։
— Մեծ տարածքի կառավարումը դժվար էր, ներքին ճգնաժամեր կային, արտաքին տոհմերը հարձակվում էին։ Այն բաժանվեց երկու մասի՝ Արևելյան և Արևմտյան։

Ե՞րբ է անկում ապրել Արևմտահռոմեական կայսրությունը։
476 թ․

Ո՞ր մշակույթն է հատկապես ազդել հռոմեականի վրա։
Հունական մշակույթը։

Ներկայացրո՛ւ հռոմեական դիցարանը։
— Հռոմեական դիցարանում գլխավոր աստվածներն էին՝ Յուպիտերը (երկինք), Յունոն (ընտանիք), Միներվա (բանականություն), Մարս (պատերազմ), Վեների (սեր), Նեպտուն (ծով), Պլուտոն (ստորգետնի աշխարհ) և այլք։

Ե՞րբ է առաջացել քրիստոնեությունը։
— I դարում, Պաղեստինի տարածքում։

Ո՞ր թվականին կայսրության տարածքում քրիստոնեությունը ճանաչվեց այլ կրոններին հավասար։
— 313 թ․ Միլանական հրովարտակով։

Ո՞ր երկրում է քրիստոնեությունը աշխարհում առաջինը հռչակվել պետական կրոն։
— Հայաստանում՝ 301 թ․։

Ո՞ր խոշոր քաղաքներում են ստեղծվել եպիսկոպոսություններ։
— Հռոմ, Ալեքսանդրիա, Անտիոք, Երուսաղեմ և Կոնստանդնուպոլիս։

Առաջադրանք 3

Հռոմեական քաղաքակրթության ազդեցությունը ժամանակակից աշխարհի վրա/էջ 72-75 պատմել/

Ինքնուրույն կազմի՛ր աղյուսակ և ներկայացրո՛ւ հռոմեացիների
կողմից ստեղծված քաղաքական, գիտական, կենցաղային և մշակութային արժեքները։

Գրավոր պատասխանել հարցերին

ԱՄՓՈՓԻՉ ՀԱՐՑԵՐ
Ի՞նչ արդյունք ունեցավ պլեբեյների երկարատև պայքարը։
— Նրանք ստացան հավասար քաղաքացիական իրավունքներ, կարողացան զբաղեցնել պետական պաշտոններ, ունեցան սեփական ժողովներ և իրենց ներկայացուցիչը՝ տրիբունը, ում որոշումները պաշտպանում էին պլեբեյների շահերը։

Գծապատկերի տեսքով ներկայացրո՛ւ Հռոմի հանրապետության կառավարման համակարգը։
— Սենատ → գլխավոր խորհրդատու և ղեկավար մարմին
— Ժողովրդական ժողովներ → ընտրում էին պաշտոնյաներին, ընդունում օրենքներ
— Մագիստրատներ → կոնսուլներ (բարձրագույն ղեկավարներ), պրետորներ (դատավորներ), ցենզորներ, քվեստորներ և այլն

Ներկայացրո՛ւ Կեսարի ու Օկտավիանոսի պատմական կերպարները և համեմատի՛ր նրանց գործունեությունը։
— Կեսարը հզոր զորավար և քաղաքական գործիչ էր, նվաճեց Գալիան, ուժեղացրեց կենտրոնական իշխանությունը և դարձել էր միանձնյա կառավարիչ։
— Օկտավիանոսը (Օգոստոս) Կեսարի ժառանգն էր՝ քաղաքականապես ավելի զգույշ, որ ստեղծեց կայսերական կայուն համակարգ՝ պրինցիպատը։
— Կեսարը հեղափոխական փոփոխություններ արեց, իսկ Օկտավիանոսը՝ կայունացրեց երկիրը և դարձավ առաջին կայսրը։
ՄԻՋԱՌԱՐԿԱՅԱԿԱՆ ԿԱՊԵՐ
Վերհիշելով Հայոց պատմությունից քո սովորածը՝
Նշի՛ր հայոց արքաների, որոնք պատերազմել են Հռոմի դեմ։
— Տիգրան Մեծ, Արտավազդ II, Արշակ II, Վաղարշak I, Տրդատ I-ն որոշ փուլերում։
Թվարկի՛ր այն հռոմեացի պատմիչներին, որոնք գրել են Հայաստանի մասին։
— Տակիտոս, Պլինիոս Ավագ, Պլինիոս Կրտսեր, Դիոն Կասիոս, Պլուտարք։
ԳՈՐԾՆԱԿԱՆ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔ
Փորձի՛ր բնութագրել գլադիատորին։ Ի՞նչ ֆիլմեր ես դիտել գլադիատորների մասին:
— Գլադիատորը մարտիկ էր, որը կռվում էր խաղահրապարակներում՝ հանդիսատեսին զվարճացնելու համար։ Նրանք սովորաբար ստրուկներ, գերիներ կամ դատապարտյալներ էին, բայց կային նաև կամավորներ։
— Գլադիատորների մասին հայտնի ֆիլմերն են՝ «Gladiator» (2000), «Spartacus» (սերիալ և ֆիլմեր)։
ԱՐԺԵՔ ԵՎ ՎԵՐԱԲԵՐՄՈՒՆՔ
Հռոմեացիների ստեղծած քաղաքական, գիտական և մշակութային արժեքներից որո՞նք են օգտագործվում նաև մեր օրերում։
— Օրենքների համակարգ (ռոմեական իրավունք), ճարտարապետական լուծումներ (կամար, գմբեթ), ճանապարհաշինություն, հանրապետական կառավարման սկզբունքներ, ժամանակի հաշվարկի համակարգ։

Համեմատի՛ր Հին Հռոմի և Հունաստանի գիտության և արվեստի նվաճումները։ Գնահատի՛ր դրանց նշանակությունը մարդկության համար։
— Հունաստանը մեծ ներդրում ունեցավ փիլիսոփայության, մաթեմատիկայի, արվեստի և թատրոնի մեջ։
— Հռոմը զարգացրեց ճարտարապետությունը, իրավունքը, ճանապարհաշինությունը և գործնական պետական կառավարումը։
— Երկու մշակույթներն էլ հիմք են հանդիսացել եվրոպական մշակույթի, գիտության և քաղաքական համակարգի ձևավորման համար։

ԱՌԱՋԻՆ ԲԱԺՆԻ ԱՄՓՈՓՈՒՄ /էջ77—79/  15-20 նախադասությամբ ամփոփիր, ինչը ամենաշատաը տպավորվեց առաջին բաժինն ուսումնասիրելիս: